ΣΥΧΝΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΥΠΝΟ ΤΩΝ ΒΡΕΦΩΝ

Πόσο ύπνο χρειάζεται ένα βρέφος μέχρι τον 1^ο χρόνο;

Τα νεογνά και τα βρέφη χρειάζονται φυσιολογικά αρκετές ώρες ύπνου το 24ωρο, που κυμαίνονται από 12-16 ανάλογα με το παιδί. Η αφύπνιση των νεογνών και των βρεφών καθορίζεται κατά κύριο λόγο από το αίσθημα της πείνας. Τα νεογνά για παράδειγμα ξυπνούν για να σιτιστούν περίπου ανά 3 ώρες τον πρώτο καιρό (όχι τις πρώτες μέρες και όχι αυτά που σιτίζονται αποκλειστικά με μητρικό γάλα). Δεν συστήνεται να αφήνουμε ένα νεογνό μέχρι τις 5-6 εβδομάδες να κοιμάται περισσότερο από 5 ώρες.

Από τον 3^ο-4^ο
μήνα, τα περισσότερα βρέφη δεν ξυπνούν ανά 3 ώρες κατά τη διάρκεια της νύχτας.

Από τον 6^ο μήνα, πολλά βρέφη εγκαθιστούν κιρκάδειους ρυθμούς ύπνου, που σημαίνει ότι μπορούν να κοιμηθούν συνεχόμενα για 5-6 ώρες χωρίς την ανάγκη να σιτιστούν τη νύχτα. Οι μικρής διάρκειας ύπνοι κατά τη μέρα μειώνονται σταδιακά καθώς το βρέφος μεγαλώνει. Ένα βρέφος άνω των 6 μηνών μπορεί να κάνει μόνο 1-2 μικρής διάρκειας ύπνους τη μέρα.

Είναι ωστόσο σαφές ότι όλα τα παραπάνω είναι εξατομικευμένα και εξαρτώνται από τις ιδιαιτερότητες του κάθε βρέφους και κυρίως από τις συνήθειες και το πρόγραμμα όλης της οικογένειας (ώρες απουσίας των γονέων, ύπαρξη αδερφών κλπ).


Πού πρέπει να κοιμάται ένα νεογνό/βρέφος;

Τα νεογνά μπορούν με ασφάλεια να κοιμηθούν σε λίκνο ή βρεφική κούνια, που συστήνεται να τοποθετείται στο δωμάτιο των γονέων, στο πλάι της μητέρας που θηλάζει, για τους πρώτους 4-6 μήνες. Η συγκοίμηση (co-sleeping), αν και ιδιαίτερα δημοφιλής τα τελευταία χρόνια, ενέχει σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες τον κίνδυνο ασφυξίας, στραγγαλισμού και εκδήλωσης του συνδρόμου αιφνίδιου θανάτου των βρεφών.

Επισημαίνεται ότι ως η πιο ασφαλής θέση ύπνου για τα νεογνά και βρέφη θεωρείται η τοποθέτησή τους ύπτια (ανάσκελα), ώστε να μειωθεί κατά το μέγιστο ο κίνδυνος εισρόφησης. Η τοποθέτηση σε πλάγια θέση θεωρείται εξίσου ασφαλής, ωστόσο έχει στο παρελθόν συσχετισθεί με διαταραχές του μυικού τόνου ετερόπλευρα.


Τι είναι το σύνδρομο αιφνίδιου θανάτου των βρεφών (Sudden Infant Death Syndrome, SIDS);

Ο όρος αυτός χρησιμοποιείται για να περιγράψει τον αιφνίδιο και ανεξήγητο θάνατο ενός υγιούς βρέφους. Αποτελεί την κύρια αιτία θανάτου σε βρέφη ηλικίας ενός έως δώδεκα μηνών. Ο κίνδυνος εμφάνισης του συνδρόμου είναι μεγαλύτερος μεταξύ 2 και 6 μηνών και εκδηλώνεται συχνότερα σε αγόρια σε σχέση με τα κορίτσια. Παρά τις πολυάριθμες καταγραφές, δεν έχει βρεθεί συγκεκριμένη παθολογική αιτία στην οποία αποδίδεται το σύνδρομο. Για τη μείωση εκδήλωσης του SIDS υπάρχουν οι ακόλουθες κατευθυντήριες οδηγίες:

• - Το βρέφος πρέπει να τοποθετείται για ύπνο σε ύπτια θέση. Συνεπώς τοποθετούμε το βρέφος ανάσκελα είτε πρόκειται για τους μικρούς (ημερήσιους) είτε για το νυχτερινό του ύπνο.
• - Το βρέφος πρέπει να τοποθετείται για ύπνο πάνω σε σταθερό στρώμα σε λίκνο ή σε βρεφική κούνια/κρεβάτι.
• - Δεν τοποθετούμε το βρέφος σε υδρόστρωμα, καναπέ, μαλακό στρώμα, μαξιλάρια ή άλλη επιφάνεια την ώρα του ύπνου. Το λίκνο και η βρεφική κούνια αποτελούν το ασφαλέστερο μέρος για τον ύπνο των βρεφών.
• - Δεν καλύπτουμε το κεφάλι ή το πρόσωπο του βρέφους με σεντόνι ή κουβέρτα. Το κλινοσκέπασμα θα πρέπει να σταθεροποιείται στο στρώμα και δεν πρέπει να τοποθετείται ψηλότερα από το ύψος του στήθους.
• - Αφαιρούμε μαξιλάρια, πανάκια αγκαλιάς, λούτρινα παιχνίδια ή άλλα αντικείμενα που θα μπορούσαν να παρεμποδίσουν τις αεροφόρους οδούς του βρέφους. Επιπλέον, απομακρύνουμε αντικείμενα με σκοινιά, κορδόνια, αιχμηρές γωνίες ή άκρες.
• - Δεδομένου ότι το κάπνισμα των γονέων έχει ενοχοποιηθεί ως παράγοντας κινδύνου για την εκδήλωση του SIDS, επιβάλλεται οι γονείς να καπνίζουν έξω από το σπίτι και απαραίτητα μακριά από τη βρεφική κούνια.
• - Εξασφαλίζουμε τις κατάλληλες συνθήκες θερμοκρασίας για τα βρέφη, που δε διαφέρουν από αυτές των υγιών ενηλίκων.
• - Μετά την ηλικία των 4-5 μηνών, όταν τα βρέφη μπορούν και συλλαμβάνουν εκούσια αντικείμενα που μπορούν να φτάσουν, απομακρύνουμε παιχνίδια που κρέμονται πάνω από τη βρεφική κούνια.
• - Ήδη από την 3^η εβδομάδα της ζωής, τοποθετούμε το νεογνό/βρέφος σε πρηνή θέση (μπρούμυτα) για λίγη ώρα κατά τη διάρκεια της ημέρας και πάντα σε εγρήγορση. Είναι το λεγόμενο ‘tummy time’, που βοηθά την ανάπτυξη των μυών του αυχένα και της ωμικής ζώνης και αποτρέπει τον κίνδυνο εισρόφησης (επιπλέον βοηθά την εξέλιξη της οπτικής αντίληψης και την πρόληψη της πλαγιοκεφαλίας).
• - Η χρήση της πιπίλας έχει συσχετισθεί με μικρότερο κίνδυνο εκδήλωσης του SIDS.

Είναι φυσιολογικό ένα βρέφος να ξυπνάει συχνά τη νύχτα;

Πρέπει να γίνει αντιληπτό από τους γονείς ότι καθώς τα βρέφη αναπτύσσονται ραγδαία οι συνήθειες ύπνου τους πρώτους μήνες αλλάζουν. Όλα τα βρέφη ξυπνούν παροδικά τη νύχτα κατά τη διάρκεια του πρώτου χρόνου και αυτό θεωρείται φυσιολογικό. Από την άλλη πλευρά ωστόσο τα βρέφη, ακόμη και αυτά που θηλάζουν αποκλειστικά, μπορούν να εκπαιδευτούν από νωρίς στον ύπνο. Κάποια βρέφη μπορούν από την αρχή μόνα τους να ξανακοιμηθούν μετά από μια παροδική αφύπνιση. Άλλα πάλι δυσκολεύονται και «μαθαίνουν» στους γονείς τους να τους προσφέρουν βοήθεια (θηλασμός, κούνημα, αγκαλιά). Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι κάθε αφύπνιση δε σημαίνει υποχρεωτικά ότι το βρέφος πεινάει. Συνεπώς, καλό θα ήταν να εκπαιδεύουμε από νωρίς (μετά τους 3 μήνες) τα βρέφη σε πιο υγιείς συνήθειες ύπνου, παρά να παρατείνουμε τη συνεχή ανάγκη για συμμετοχή του γονέα ή του φροντιστή.


Tι είναι η διαταραχή ύπνου
(sleep regression);

Ως διαταραχή ύπνου (sleep regression) θεωρείται μια χρονική περίοδος που διαρκεί από 2 έως 4 εβδομάδες, κατά την οποία ένα βρέφος που προηγουμένως κοιμόταν καλά ξαφνικά εγκαθιστά μεγάλη δυσκολία στην έλευση του ύπνου ή εμφανίζει πολλές αφυπνίσεις κατά τη διάρκεια της νύχτας. Όσο τα βρέφη μεγαλώνουν, ο ύπνος τους περνάει από διαφορετικές φάσεις (REM και non-REM, ελαφρύς και βαθύς ύπνος), όπως και των ενηλίκων. Κατά τις φάσεις του ελαφρύ ύπνου, τα βρέφη αφυπνίζονται εύκολα. Αυτό επιδεινώνεται από διάφορους παράγοντες όπως:

Ένα άλμα ανάπτυξης, κατά το οποίο το βρέφος χρειάζεται περισσότερη τροφή.

Άλγη οδοντοφυίας

Νέο αναπτυξιακό στάδιο (καθιστή θέση, μπουσούλημα κλπ)

Αλλαγές στη ρουτίνα της οικογένειας (μετακόμιση, διακοπές, παιδικός σταθμός)

Μια ασθένεια (πχ ιογενής λοίμωξη ή οξεία ωτίτιδα)


Με ποιο τρόπο μπορούμε να βοηθήσουμε τα νεογέννητα και τα βρέφη να κοιμηθούν καλύτερα;

Η απάντηση στο παραπάνω ερώτημα δεν είναι εύκολη και ούτε επιτυγχάνεται σε όλα τα βρέφη. Ωστόσο υπάρχουν κάποιες οδηγίες που θα μπορούσαν να υιοθετήσουν οι γονείς που επιθυμούν να πετύχουν πιο υγιείς συνήθειες ύπνου για τα βρέφη τους.

Τα νεογέννητα δε γνωρίζουν τους κιρκάδειους ρυθμούς και συνεπώς δεν ξεχωρίζουν τη μέρα με τη νύχτα. Τα ξυπνήματα τους πρώτους 2-3 μήνες καθορίζονται από το αίσθημα της πείνας και στα θηλάζοντα νεογνά από το γεγονός ότι η γαλακτοφορία μειώνεται κατά τη διάρκεια της νύχτας, οπότε και πεινούν συχνότερα. Θα πρέπει επομένως οι γονείς να υποδείξουν με κάποιους τρόπους στο νεογέννητο πότε πρέπει να κοιμάται. Οι σιτίσεις τη νύχτα θα πρέπει να γίνονται με χαμηλό φωτισμό και ελάχιστα ερεθίσματα, τα οποία θα πρέπει να διατηρούνται για τα ημερήσια γεύματα. Επίσης, οι γονείς δε θα πρέπει να καθορίζουν ή να περιορίζουν τους μικρούς ημερήσιους ύπνους, γιατί η υπερβολική κούραση δεν οδηγεί σε έναν καλό βραδινό ύπνο.

Πρέπει να αντιλαμβανόμαστε τα σημάδια κόπωσης των βρεφών. Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν ανησυχία, κλάμα, τέντωμα χεριών και ποδιών, χασμουρητά και τρίψιμο των ματιών. Αν αντιληφθούμε τα σημάδια έγκαιρα και τοποθετήσουμε το βρέφος για ύπνο μπορεί να αρχίσει να εγκαθίσταται μια κυκλική ρουτίνα ύπνου. Συστήνεται να τοποθετείται το βρέφος για ύπνο όσο ακόμη είναι ξύπνιο αλλά πολύ νυσταγμένο, ακόμη και μετά από μητρικό θηλασμό. Με τον τρόπο αυτό, το βρέφος έχει μεγαλύτερες πιθανότητες να μπορεί να κοιμάται χωρίς την ανάγκη της παρουσίας άλλου προσώπου.

Είναι σημαντικό να καθιερωθεί μια συγκεκριμένη ρουτίνα ύπνου. Αυτή μπορεί να περιλαμβάνει το μπάνιο του βρέφους, την ανάγνωση, χαμηλόφωνη αφήγηση, τραγούδι, χαμηλή σε ένταση μουσική, αγκαλιά ή ήπιο μασάζ. Ακόμη κι αν τους πρώτους μήνες της ζωής η ρουτίνα δε γίνεται αντιληπτή από το βρέφος, με την πάροδο των μηνών έχει ιδιαίτερη αξία. Αποφεύγουμε την υπερδιέγερση που μπορεί να προκαλέσουν οι οθόνες ή ένα πολύ ενεργητικό παιχνίδι πριν τον ύπνο. Αποφεύγουμε να εγκαταστήσουμε ως ρουτίνα ύπνου τη σίτιση είτε πρόκειται για μητρικό θηλασμό είτε για formula. Αυτό μπορεί να αποτελεί ερέθισμα για νυχτερινές αφυπνίσεις. Γύρω στο έτος, μπορούμε να δοκιμάσουμε τη χρήση μεταβατικού αντικειμένου όπως ένα πανάκι αγκαλιάς, ένα μικρό λούτρινο παιχνίδι ή ένα κομμάτι ύφασμα.

Εξασφαλίζουμε ότι στο δωμάτιο υπάρχει ησυχία, όχι υπερβολική ζέστη και σχετικό σκοτάδι. Ένα φως νύχτας ή ένας κεντρικός διακόπτης με dimer μπορεί να δημιουργήσει μια ευχάριστη αίσθηση (προσοχή στις σκιές στους τοίχους).

Να θυμόμαστε ότι τα μικρά βρέφη κάνουν γενικά ανήσυχο ύπνο. Αυτό σημαίνει ότι μετακινούνται, γελούν, πιπιλίζουν, ανοιγοκλείνουν τα μάτια τους, κάνουν περίεργους θορύβους και όλα αυτά ενώ κοιμούνται. Ωστόσο όταν κλαίνε έντονα για κάποια λεπτά, καλό είναι να ελέγξουμε μήπως κάτι συμβαίνει.


Πότε επικοινωνούμε με τον παιδίατρο για θέματα ύπνου;

Ο ύπνος των βρεφών, ως καθημερινή ρουτίνα, θα πρέπει να συζητείται σε κάθε προγραμματισμένη επίσκεψη του βρέφους. Πίσω από μία διαταραχή ύπνου μπορεί κάποιες φορές να υποκρύπτεται μία οργανική αιτία όπως η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση ή μία τροφική αλλεργία. Επιπλέον, μετά το έτος εμφανίζονται σε μερικά βρέφη οι νυχτερινοί εφιάλτες ή οι νυχτερινοί τρόμοι που θέλουν άλλη αντιμετώπιση.

Αν εφαρμόζετε κάποια διαδικασία εκπαίδευσης ύπνου πάνω από δύο εβδομάδες χωρίς αποτέλεσμα, ζητήστε τη συμβουλή του παιδιάτρου σας. Ακόμη κι αν δε βρεθεί η τέλεια λύση, θα επικοινωνήσετε το πρόβλημά σας και θα σας καθησυχάσει εφόσον πρόκειται για μια «φυσιολογική» διαταραχή.

Αν η διαταραχή ύπνου εκδηλωθεί στα πλαίσια κάποιας ασθένειας, επικοινωνήστε με τον παιδίατρο για να σας καθοδηγήσει ή να εκτιμήσει κλινικά το βρέφος.


Συμπερασματικά, οι διαταραχές ύπνου δεν είναι πάντα εύκολο να αντιμετωπισθούν και χρειάζονται υπομονή. Η γνώση ότι πρόκειται για μια αναπτυξιακή φάση που θα ξεπεραστεί, η τήρηση σταθερής ρουτίνας ύπνου παράλληλα με την κατάλληλη συμβουλευτική μπορούν να βοηθήσουν τους γονείς να «αντέξουν» τη δύσκολη πολλές φορές μετάβαση των βρεφών σε έναν συνεχή, πολύωρο νυχτερινό ύπνο.